تاریخچه کفش در ایران | انواع کفش و فناوری ساخت
تاریخچه کفش در ایران | انواع کفش و فناوری ساخت
مقدمه
کفش در ایران نه‌تنها یک ابزار محافظتی برای پا، بلکه نمادی از جایگاه اجتماعی، فرهنگ و هنر بوده است. تاریخچه کفش در ایران نشان می‌دهد که از هزاران سال پیش، ایرانیان در طراحی و فناوری ساخت کفش پیشرو بوده‌اند. در ادامه، به بررسی انواع کفش‌های ایرانی و شیوه‌های ساخت آن‌ها در طول تاریخ می‌پردازیم.
کفش در ایران باستان
انواع کفش‌ها
- کفش‌های چرمی ساده: مورد استفاده مردم عادی و سربازان.
- نیم‌چکمه‌های هخامنشی: مقاوم و مناسب سفرهای طولانی.
- کفش‌های نوک‌برگشته اشکانی: بیشتر جنبه تزئینی داشتند.
فناوری ساخت
در این دوران، کفش‌ها عمدتاً از چرم حیوانات ساخته می‌شدند. پوست دباغی می‌شد، سپس با ابزارهای فلزی دوخته و شکل‌دهی می‌گردید. استفاده از روش‌های ابتدایی دوخت دستی و تسمه‌های چرمی برای استحکام، رایج بود.
کفش در دوران اسلامی
انواع کفش‌ها
- گیوه: سبک، خنک و دست‌بافت.
- چاروق: نوعی کفش چرمی سنتی با رویه‌های بنددار، بیشتر در نواحی شمال‌غرب ایران.
- نعلین: کفش‌های ساده‌ای که بیشتر در اماکن مذهبی استفاده می‌شد.
فناوری ساخت
گیوه‌ها با بافت دستی رویه از نخ پنبه‌ای یا پشمی و کفی چرمی یا کائوچویی ساخته می‌شدند. چاروق‌ها با مهارت کفاشان محلی و از چرم طبیعی تهیه می‌شدند و اغلب بدون پاشنه بودند.
کفش در دوران صفویه و قاجار
انواع کفش‌ها
- کفش‌های زرین و تزئین‌شده صفوی: برای اشراف و درباریان.
- بوت‌های چرمی قاجاری: تحت تأثیر فرهنگ اروپایی.
- کفش‌های پاشنه‌دار زنانه: با ورود مد اروپایی به ایران رواج یافتند.
فناوری ساخت
در این دوران، علاوه بر دوخت دستی سنتی، استفاده از ابزارهای فلزی دقیق‌تر و تزئیناتی مانند قلاب‌دوزی، نقش‌ونگار اسلیمی، و استفاده از نخ‌های زر و سیم در کفش‌ها دیده می‌شود.
کفش در دوران معاصر
انواع کفش‌ها
- کفش‌های کارخانه‌ای مدرن: تولید انبوه با قالب‌های صنعتی.
- کفش‌های اسپرت و رسمی: واردات و تولید داخلی.
- کفش‌های سنتی احیاشده: مثل گیوه و چاروق برای مصارف فرهنگی و گردشگری.
فناوری ساخت
- ورود ماشین‌های دوخت و پرس صنعتی.
- استفاده از مواد مصنوعی مانند پلاستیک، لاستیک و پارچه‌های صنعتی در کنار چرم.
- تولید کفش‌های ارگونومیک با توجه به سلامت پا.
جمع‌بندی
از کفش‌های ساده چرمی هخامنشیان تا گیوه‌های دست‌بافت و کفش‌های مدرن کارخانه‌ای، تاریخچه کفش در ایران داستانی از تحول، هنر و فناوری است. ایرانیان نه‌تنها در استفاده، بلکه در ساخت و نوآوری کفش نیز پیشگام بوده‌اند. امروزه با ترکیب فناوری مدرن و طراحی سنتی، می‌توان هویت ایرانی را در کفش‌های جدید بازآفرینی کرد.